Zapalenia mózgu i rdzenia występują w przebiegu różnorodnych zakażeń ogólnoustrojowych, w przebiegu zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych oraz samoistnie, bez objawów ze strony innych narządów. Część z tych chorób nie odpowiada obrazem klinicznym ogólnemu pojęciu zapalenia. Nie towarzyszy im bowiem ani gorączka, ani przyśpieszenie opadu krwinek i leukocytoza, ani przyśpieszenie tętna. Niektóre z nich ciągną się przez szereg lat. Dla rozpoznania pewnych postaci trzeba żmudnych badań dodatkowych. Choroby te są leczone wyłącznie przez specjalistów neurologów i lekarzy chorób zakaźnych o specjalnym przygotowaniu.
      Zapalenia mózgu i rdzenia, choć wywołane przez zarazki chorobotwórcze, nie są przenoszone na człowieka bezpośrednio. Niektóre z nich przenoszą owady: muchy, kleszcze i komary, czasem pchły lub wszy, inne przenoszą różne zwierzęta domowe (choroba "kociego pazura") lub żyjące dziko (myszy polne, inne gryzonie).
      W zapobieganiu zapaleniu mózgu i rdzenia ważne jest przestrzeganie zasad higieny (szczególnie w obcowaniu ze zwierzętami), walka z muchami, komarami, pchłami itp.
      Leczenie tylko specjalistyczne, przeważnie w szpitalu.